44-օրյա պատերազմից հետո Ադրբեջանն առանձնապես չի բարձրաձայնում իր ռազմական ներկրումների մասին: Այս փաստը «Հետքի» հետ զրույցում մատնանշել էր նաեւ ռազմական փորձագետ Լեոնիդ Ներսիսյանը: Այդուհանդերձ, մամուլում եւ վերլուծական-մասնագիտական հարթակներում պարբերաբար հայտնվում են տեղեկություններ Բաքվի ռեժիմի նոր գնումների վերաբերյալ:

Ստոկհոլմի խաղաղության հետազոտության միջազգային ինստիտուտի (SIPRI) վիճակագրության համաձայն՝ 2021-2023 թթ. Ադրբեջանը ռազմական կամ երկակի (կիրառելի են թե՛ քաղաքացիական, թե՛ ռազմական ոլորտում) նշանակության մի շարք ապրանքներ է պատվիրել մի քանի երկրից:

«SIPRI»-ն 1966-ից գործող հաստատություն է, մասնագիտացած է հակամարտությունների եւ խաղաղության հետազոտության մեջ, գլխավորապես ուսումնասիրում է աշխարհում զենքի եւ զինամթերքի արտադրությունն ու տեղաշարժը: Ինստիտուտը հրապարակում է վիճակագրական տվյալներ տարբեր երկրների միջեւ զենքի առեւտրի վերաբերյալ, որոնք վերցնում է բաց աղբյուրներից՝ թե՛ պաշտոնական, թե՛ ոչ պաշտոնական: Չնայած ինստիտուտը չի թաքցնում, որ թվային տվյալների մի մասը ճշգրտված չէ, նրա ներկայացրած վիճակագրությունն ուշագրավ է:

Թուրքիա. կառավարվող ավիառումբեր, զրահամեքենաներ, հարվածային դրոններ

Ըստ «SIPRI»-ի՝ Ադրբեջանը 2022 թ. 109 հատ ավիառումբ է ստացել Թուրքիայից: Քանակի վերաբերյալ ինստիտուտը նշում է, որ սա գուցե ճշգրիտ թիվ չէ, գնման պատվերն էլ հավանաբար տրվել է 2021-ին:

Առաքված ավիառումբերն իր վիճակագրության մեջ շվեդական ինստիտուտը ներկայացնում է որպես «KGK-83», սակայն իրականում խոսքը ամերիկյան արտադրության «MK-83» չկառավարվող ավիառումբերի մասին է, որոնք թուրքական պետական «SAGE» ձեռնարկությունը (Պաշտպանական արդյունաբերության հետազոտությունների եւ զարգացման ինստիտուտ) համալրում է «KGK» կառավարման կոմպլեկտով՝ ավիառումբը դարձնելով կառավարվող: Այսկերպ թուրքական կողմը կառավարվող է դարձրել «MK-82» եւ «MK-83» ավիառումբերը, որոնք կշռում են համապատասխանաբար 230 եւ 450 կգ:

2023 թ. տեղեկություններ հայտնվեցին, որ Ադրբեջանը Թուրքիայում մոդեռնիզացնում է իր ռազմական ավիապարկի «Սու-25» գրոհային ինքնաթիռները, որոնց վրա, ի թիվս այլ փոփոխությունների, տեղադրվում են «KGK-83» ավիառումբեր: Նախորդ տարվա մայիսին առաջին անգամ լուսանկարներ հրապարակվեցին, որոնցում երեւում է «KGK-83» տիպի 2 ավիառումբ կրող ադրբեջանական «Սու-25»-ը (տես ստորեւ նարնջագույն զինամթերքը):

«SIPRI»-ի վիճակագրության համաձայն՝ 2022 թ. Ադրբեջանը Թուրքիայից պատվիրել եւ նույն տարում ստացել է նաեւ 12 հատ (քանակի վերաբերյալ ինֆորմացիան հստակ չէ) «Cobra II» զրահամեքենա, որոնք նախագծում եւ արտադրում է թուրքական «Otokar» մասնավոր ընկերությունը: «Cobra» զրահամեքենաներն առաջին անգամ Ադրբեջան են առաքվել 2010 թ. դեկտեմբերին, սակայն «SIPRI»-ի վիճակագրության մեջ երեւացողը («Cobra II») դրա մոդեռնիզացված տարբերակն է, որն առաջին անգամ Թուրքիան ցուցադրել է 2013-ին:

Թուրքիայից ձեռք բերած մյուս զինատեսակը Էրդողանի խնամիներին՝ Բայրաքթար ընտանիքին պատկանող «Baykar» ընկերության «Bayraktar Akıncı» հարվածային ԱԹՍ-ներն են, որոնցից 2-ը ներկայացվել էին 2022 թ. մայիսին Բաքվում անցկացված տեխնոլոգիական փառատոնում: «Baykar»-ի տեխնիկական տնօրեն Սելչուկ Բայրաքթարը, որը Թուրքիայի նախագահի փեսան է, Բաքվում հայտարարել էր, թե հույս ունի, որ «Bayraktar Akıncı»-ները կտեսնեն Ադրբեջանի երկնքում: «Baykar»-ն էլ, առանց անուններ նշելու, հայտնել էր, թե «Akıncı»-ների արտահանման պայմանագրեր է կնքել 3 երկրների հետ, իսկ առաքումները նախատեսում են սկսել 2023-ից:

Ադրբեջանն իր ձեռք բերած «Akıncı»-ն առաջին անգամ ցույց տվեց այս տարվա փետրվարի 9-ին (տես ստորեւ), երբ 5-րդ անգամ նախագահ դարձած Իլհամ Ալիեւը մասնակցեց ԱԹՍ-ների ուսումնական կենտրոնի եւ հանգարի բացմանը:

Իրականում այս դրոնի ձեռքբերման գործընթացը կողմերը չեն գովազդել: Դեռ 2022-ի հոկտեմբերին ադրբեջանցի օպերատորների առաջին խումբն ավարտել էր «Akıncı»-ի կառավարման կուրսերը: 2023-ի ապրիլին էլ Բայրաքթարների ընկերությունն ու Ադրբեջանը հուշագիր էին ստորագրել վերջինի տարածքում «Baykar»-ի դրոններ պատրաստելու մասին:

Ըստ «SIPRI»-ի՝ Բաքվի ռեժիմը «Akıncı»-ի ձեռքբերման պատվերը հավանաբար տվել է 2022 թ. եւ ստացել 2023 թ.: Շվեդական ինստիտուտի տվյալներով՝ գնվել է 2 դրոն (թիվը ստույգ չէ):  

«Akıncı»-ների մարտավարատեխնիկական բնութագրերի, սպառազինության եւ Հարավային Կովկասում դրանց կիրառելիության մասին «Հետքը» գրել էր 2023-ի օգոստոսին՝ ներկայացնելով նաեւ ռազմական փորձագետ Լեոնիդ Ներսիսյանի դիտարկումները:

• Թուրքական նոր ԱԹՍ-ների հնարավոր ձեռքբերումը Ադրբեջանի կողմից. մեկնաբանում է ռազմական փորձագետը

Միայն նշենք, որ վերոնշյալ «Akıncı»-ները, ի թիվս այլ ռազմամթերքի, կարող են կիրառել նաեւ «KGK-83» եւ «KGK-82» կառավարվող ավիառումբեր: 

Իսրայել. հետախուզական արբանյակներ

2023 թ. դեկտեմբերին էլ անդրադարձել էինք եւս մեկ խոշոր մատակարարից՝ Իսրայելից նախատեսվող ձեռքբերումներին: Անցյալ տարի հայտնի դարձավ, որ Ադրբեջանը 1,2 մլրդ դոլարի գործարքի շրջանակներում հակաօդային պաշտպանության «Barak MX» համակարգեր է ստանալու Իսրայելից: Սրանց մասին, սակայն, «SIPRI»-ում չկա ինֆորմացիա: Փոխարենը հետազոտական ինստիտուտը նշում է 2 հատ «OptSat 500» հետախուզական արբանյակների պատվերի (2023 թ.) մասին, ինչին եւս անդրադարձել էինք:

• Իսրայելն Ադրբեջանին ՀՕՊ համակարգեր ու արբանյակներ է վաճառելու. փորձագետը մեկնաբանում է դրանց դերը Հայաստանի դեմ

Թե՛ նշված ՀՕՊ համակարգի, թե՛ արբանյակների արտադրողը «Israel Aerospace Industries»-ն է (IAI), որի հետ Ադրբեջանը երկարատեւ համագործակցություն ունի:

«OptSat 500»-ների նկարների լուծաչափը 0,4 մ է կամ 40 սմ (սա նշանակում է, որ նկարի 1 պիքսելը հավասար է երկրի մակերեւույթի վրա 40 սմ-ի): Այս ցուցանիշը գերազանցում է Ադրբեջանի նախորդ՝ «Azersky» արբանյակի հնարավորությունները: Վերջինս շահագործվել է 2014-2023 թթ., մինչեւ կապն արբանյակի հետ վաղաժամ ընդհատվել է (նախատեսվում էր «Azersky»-ը շահագործել մինչեւ 2026 թ.): Ինչ վերաբերում է «OptSat 500» արբանյակներին, ապա սրանց շահագործման ժամկետը 7 տարի է:

«Դիտարկող արբանյակները օպտիկական հետախուզության համար են,- իսրայելական արբանյակների մասին «Հետքին» հայտնել էր Լեոնիդ Ներսիսյանը,- ճիշտ է, 40 սմ լուծաչափի դեպքում չեք կարող տեսնել մարդկանց, բայց շատ լավ կարող եք տեսնել, ասենք, տանկ, մեքենա, ռազմական տարբեր օբյեկտներ, դիրքեր: Անընդհատ նկարներ անելն Ադրբեջանին բավական մեծ ինֆորմացիա կարող է տալ ոչ միայն Հայաստանի բանակի, այլեւ ստրատեգիկ այլ ոլորտների մասին»:

Հայտնի էր դարձել, որ իսրայելական արբանյակները դեռ պետք է պատրաստվեն: Այդ երկրի «Globes» պարբերականը գրել էր, որ գործարքի գինը 120 մլն դոլար է: Ընդ որում՝ մինչեւ առաքումը «IAI»-ը պետք է արբանյակների տեխնոլոգիայի եւ շահագործման դասընթացներ անցակցնի ադրբեջանցիների համար: Ադրբեջանական կողմի փոխանցմամբ էլ՝ «IAI»-ն իր վրա է վերցնելու «OptSat 500» արբանյակներից առաջինի նախագծումը, հավաքումը, ինտեգրացիան եւ թեստավորումը՝ դրանում ներգրավելով ադրբեջանցի մասնագետների:

Բացի դրանից՝ իսրայելցիներն «Ազերկոսմոս» պետական գործակալությանը պետք է օգնեն Ադրբեջանի տարածքում արբանյակների պատրաստման նոր կենտրոնի նախագծման աշխատանքներում: Այս առումով «Globes»-ը հայտնել է, որ «Ազերկոսմոսը» նախատեսում է երկարատեւ համագործակցություն «IAI»-ի հետ, որը ներառում է տիեզերական գործունեության ոլորտում նորարարական եւ ձեռնարկատիրական կենտրոնների ստեղծում Ադրբեջանում, տիեզերական տեխնոլոգիաների ակադեմիական ուսուցում, ինչպես նաեւ համատեղ բիզնես կենտրոնի բացում:  

Իտալիա. ռազմատրանսպորտային ինքնաթիռ

2023 թ. հունիսին Ադրբեջանը «C-27J Spartan» տեսակի ռազմատրանսպորտային օդանավի ձեռքբերման պայմանագիր է կնքել իտալական «Leonardo» ընկերության հետ, որը մասնագիտացած է ռազմարդյունաբերության ու ավիացիայի մեջ: Թե քանի ինքնաթիռ է ստանալու Ադրբեջանը, եւ որքան է գործարքի գինը, պաշտոնապես չի հանրայնացվել: Սակայն flightglobal.com մասնագիտական կայքը ենթադրել է, որ խոսքը 1 ինքնաթիռի մասին է: 

«C-27J»-երի առաջին թռիչքը կայացել է 1999-ին: Ընդհանրապես, ռազմատրանսպորտային օդանավերը նախատեսված են բեռի ու անձնակազմի տեղափոխության համար: Առկա ինֆորմացիայի համաձայն՝ Ադրբեջանը ձեռք է բերել «C-27J Next Generation» տարբերակը, որի առավելագույն թռիչքային քաշը 32,5 տոննա է, որից 11,3 տ-ն օգտակար բեռի առավելագույն չափն է:

Համացանցում արդեն հայտնվել է Ադրբեջանի ձեռք բերած «C-27J»-ի լուսանկարն այդ երկիր ուղարկվելուց առաջ: Լուսանկարն արվել է ապրիլի 24-ին իտալական Թուրինի օդանավակայանում:

ԱՄՆ. ավիացիոն շարժիչներ

Ըստ «SIPRI»-ի՝ 2023-ին Ադրբեջանն ԱՄՆ-ից պատվիրել է ավիացիոն շարժիչ, սակայն քանակի մասին ինֆորմացիա չկա: